მსოფლიოში მიმდინარე ინტეგრაციულმა პროცესებმა 70-იან წლებში ახალი მოთხოვნები წაუყენა ტელეკომუნიკაციის სისტემებს. თანამედროვეობას უკვე ვეღარ აკმაყოფილებდა კომუნიკაციის მხოლოდ სტაციონარული საშუალებები, რომლებიც ვერ უზრუნველყოფდნენ კავშირს მოძრავ, მობილურ აბონენტებს შორის. ამ პრობლემის გადაწყვეტის გზად დაისახა ტელეკომუნიკაციის სტაციონარულ ქსელებთან მათი დაკავშირება საერთო სარგებლობის რადიოსისტემების საშუალებით. სწორედ ამ სისტემების ევოლუციის პროცესში დამუშავდა, მათი აგების ფიჭური ტოპოლოგია. იგი ემყარება მთელი ტერიტორიის დაყოფას ფუტკრის ფიჭის მსგავს სტრუქტურად, რომლის თითოეული უჯრედის ცენტრში განლაგდება მიმღებ-გადამცემი საბაზო რადიოსადგური. ქსელის აგების ფიჭური სტრუქტურის მეშვეობით მიიღწევა ტერიტორიის სრული დაფარვა რადიოტალღებით; ამავე დროს იქმნება შესაძლებლობა, ერთი და იგივე სიხშირე რამდენიმე უჯრედით დაცილებულ რადიოსადგურებში იყოს გამოყენებული, რაც ძალზე მნიშვნელოვანია, რადგან შესაძლებელი ხდება სიხშირეთა შეზღუდული რაოდენობითაც კი აბონენტთა დიდ რაოდენობას გაეწიოს მომსახურება.
პირველი ასეთი სისტემები, რომლებიც გადაცემის ანალოგურ მეთოდებს ეფუძნებოდნენ, 70-იანი წლების ბოლოს გაჩნდა და მას მერე მოთხოვნილება მათზე განუწყვეტლივ იზრდება. 80-იან წლებში მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში დამუშავდა და დაინერგა ფიჭური კავშირის ანალოგური სისტემები. ანალოგური სისტემების ექსპლუატაციამ გამოავლინა მათი უარყოფითი მხარეები: სხვადასხვა სტანდარტების შეუთავსებლობა, კავშირის არასათანადო ხარისხი და მისი დამოკიდებულება მოძრავი აბონენტის დაშორებაზე საბაზო სადგურიდან, გადასაცემ შეტყობინებათა დასაიდუმლოების სირთულე, და ა.შ. ანალიზმა აჩვენა, რომ მათი გადალახვა მხოლოდ ციფრული ტექნიკის გამოყენებით არის შესაძლებელი.
90-იან წლებში გაჩნდა მეორე თაობის ფიჭური კავშირის სისტემები - ციფრული სისტემები, რომლებშიც შესაძლებელი გახდა გამოყენებულიყო ისეთი ახალი გადაწყვეტილებანი, როგორიცაა: სიხშირეთა განმეორებითი გამოყენების უფრო ეფექტური მოდელი, არხების დროითი დაყოფა, სიგნალის გაყუჩებებთან და დამახინჯებებთან ბრძოლის მაღალშედეგიანი მეთოდები, დაბალსიჩქარიანი მეტყველების კოდეკები გადასაცემი შეტყობინებების დაშიფვრით გადაცემის დასაიდუმლოების მიზნით, სატელეფონო კავშირით მომსახურების ინტეგრაცია მონაცემთა გადაცემასთან, მოდულაციის უფრო ეფექტური მეთოდების გამოყენება.
მაგრამ ციფრული ტექნიკის მთავარი უპირატესობა მრავალი პროცესის პროგრამული მართვა გახლავთ. მათ შორის - ლოგიკური არხების ფორმირება, კავშირის ღია სისტემებისათვის გათვალისწინებული ოქმების გამოყენება საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად, მართვა ინტელექტუალური ქსელის საშუალებით.

დღეისათვის მსოფლიოში ციფრული ფიჭური სისტემების რამდენიმე სტანდარტი არსებობს: ევროპული (GSM), ამერიკული (D - AMPS), იაპონური (JDC) და სხვ. მათგან ევროპულ სისტემას მისი მაღალი სრულყოფილებისა და დიდი შესაძლებლობების გამო გლობალური ეწოდება (Global System for Mobile Communication - GSM).
GSM სისტემის შექმნას საფუძვლად დაედო 1982 წელს ევროპაში დაფუძნებული სტანდარტიზაციის ჯგუფის მუშაობა, რომელმაც შეიმუშავა რეკომენდაციები სისტემის არქიტექტურისა და ტექნიკური მახასიათებლების შესახებ. სწორედ ამ რეკომენდაციების საფუძველზე შექმნეს ტელეკომუნიკაციის საშუალებათა მწარმოებელმა მსოფლიოს წამყვანმა ფირმებმა კონკრეტული პროექტები.
GSM სისტემა მეტყველების გადაცემის მაღალი ხარისხით გამოირჩევა მაშინაც კი, როდესაც სიგნალის დონე ხელშეშლების დონეს მხოლოდ 8-ჯერ აღემატება. აქვე აღვნიშნავთ, რომ - D-AMPS -ში იგივე შედეგის მისაღებად ეს შეფარდება უნდა იყოს არანაკლები 40-ისა.
GSM სტანდარტი საშუალებას იძლევა განხორციელდეს მომსახურებათა რიგი სახეები, რომელთა რეალიზაცია შეუძლებელია სხვა სტანდარტებში. ასეთებია:
- ინტელექტუალური SIM -ბარათების გამოყენება არხისა და მომსახურებათა გამოყოფისათვის, რაც საშუალებას იძლევა ამ სტანდარტის მობილური ტელეფონი ნებისმიერ GSM ქსელში იყოს გამოყენებული;
-მოსმენის მიმართ დახურული ინტერფეისი;
-გადასაცემი შეტყობინების დაშიფვრა;
-აბონენტის აუთენტიფიკაცია და სააბონენტო აღჭურვილობის იდენტიფიკაცია კრიპტოგრაფიული ალგორითმებით;
-მოკლე შეტყობინებათა სამსახური (გადაიცემა სიგნალიზაციის არხების საშუალებით);
-სხვადასხვა ქსელების აბონენტთა ავტომატური როუმინგი (საერთაშორისო და ადგილობრივი).
ამჟამად შ -სისტემა დანერგილია არა მხოლოდ ევროპაში. ფიჭური კავშირის გლობალური ქსელი მოიცავს ავსტრალიას, აზიისა და აფრიკის ქვეყნებს. ამერიკაში მკვიდრდება GSM -სისტემის მოდიფიკაცია DCS-1800, რომელიც მისგან მხოლოდ სიხშირული დიაპაზონით განსხვავდება (1800 მეგაჰერცი ნაცვლად 900 მეგაჰერცისა).
სწორედ ზემოჩამოთვლილ უპირატესობათა გამო აირჩია მაგთიკომმა თავისი საქმიანობისათვის GSM. ფიჭური კავშირის ქსელი მაგთი GSM წარმოადგენს ამ სტანდარტის ტიპიურ რეალიზაციას (იხ. ნახაზი). მისი ძირითადი ფუნქციური კვანძებია: MSC-მოძრავი კავშირის კომუტაციის ცენტრი, BSS-საბაზო სადგურების სისტემა, MS-მოძრავი სადგურები (მობილური ტელეფონები). BSS-შედგება საბაზო მიმღებ-გადამცემი რადიოსადგურების BTS-ების ერთობლიობისაგან და საბაზო სადგურების BSC კონტროლერებისაგან. BSC არის შუალედური მმართველი მოწყობილობა MSC-სა და BTS-ებს შორის. თითოეული BSC ემსახურება კონკრეტულ გეოგრაფიულ ზონაში განლაგებული საბაზო სადგურების ერთობლიობას. მაგთი GSM ქსელში არის სამი ზონა: დასავლეთ საქართველოს ზონა, აღმოსავლეთ საქართველოს ზონა და თბილისის ზონა. BSC ახდენს გამოძახებათა გადაცემას მისდამი დაქვემდებარებული ზონის უჯრედებში, მათი კონფიგურაციის და რადიოსაშუალებების მართვას.
MSC დაკავშირებულია "საქართველოს ტელეკომის" საკომუტაციო ცენტრთან, "ახალ ქსელებთან", "ჯეოსელთან", და უზრუნველყოფს კავშირებს სხვა ადგილობრივი და საერთაშორისო ქსელების აბონენტებთან. იგი ემსახურება ქსელში შემავალ ყველა ფიჭურ უჯრედს და უზრუნველყოფს ყველა სახის შეერთებებს, რომლებიც საჭიროა მობილური სადგურის მუშაობისათვის; ახორციელებს სატელეფონო კომუტაციას, სხვა ქსელებთან შეერთებებს, საერთო არხით სიგნალიზაციის და სხვა ფუნქციებს. მასში ხდება ანგარიშსწორებისათვის საჭირო მონაცემების დაგროვება და მათი გადაგზავნა აბონენტთა მომსახურების BS ცენტრში.
MSC უწყვეტ კავშირშია ადგილმდებარეობის საყრდენ HLR რეგისტრთან, რომელიც აბონენტთა მუდმივი მონაცემების ბაზაა, და სტუმრების ადგილმდებარეობის VLR რეგისტრთან, რომელიც შეიცავს აბონენტის დროებით მონაცემებს. HLR თავის მხრივ უკავშირდება AUC და EIR ელემენტებს, რომელთა ფუნქციებშიც შედის: იდენტიფიკაცია, დაშიფვრა-დეშიფრირება, საუბრების კონფიდენციალურობის დაცვა, მობილური სადგურების არასანქციონირებული გამოყენების აღკვეთა.
საბაზო სადგურების სისტემის მართვისა და მომსახურებისათვის ქსელში არსებობს შესაბამისი ცენტრი OMC-R, ხოლო მთელი ქსელის მართვისა და მომსახურებისათვის - სათანადო ცენტრი OMS.
ქსელის სტრუქტურაში ჩართულია აგრეთვე ხმოვანი ფოსტის სისტემა VMS, რომელიც აბონენტებისათვის საუკეთესო დამხმარე საშუალებაა. უპასუხო ზარის შემთხვევაში დამრეკ მხარეს შეუძლია აბონენტს დაუტოვოს საჭირო შეტყობინება, რომელსაც მოპასუხე აბონენტი მოისმენს ქსელთან მისი კავშირის აღდგენის შემდეგ.
ახალი აბონენტის გაფორმებისას ოპერატორი HLR-ში ქმნის მის მონაცემთა ბაზას, რომელიც მოიცავს SIM -ბარათის ნომერს IMSI (მობილური სადგურის საერთაშორისო იდენტიფიკაციის ნომერი), სატელეფონო ნომერს MSISDN, პირად გასაღებს Ki, მომსახურებათა სახეებს.
როგორც კი აბონენტი პირველად ჩართავს მობილურ ტელეფონს, იწყება მისი რეგისტრაცია ქსელში: MSC გადაამოწმებს HLR-ში ამ აბონენტის არსებობას და დადებითი შედეგის შემთხვევაში HLR-დან მიღებული მონაცემების საფუძველზე იგი VLR-ში აფიქსირებს აბონენტის შემდეგ მონაცემებს: IMSI-ს, MSISDN-ს, HLR-ის მისამართს, აბონენტის მდებარეობის LAC არეს, ტელეფონის ჩართვა-გამორთვის მდგომარეობას, აბონენტის მომსახურებათა სახეებს. აბონენტის განლაგების არე მოიცავს ფიჭის უჯრედების ერთობლიობას, სადაც გამოძახება იგზავნება ერთდროულად. თითოეული შჩ-ის მოქმედების ზონაში იგი შეიძლება იყოს ერთი ან რამდენიმე. ამის შემდეგ აბონენტს შეუძლია განახორციელოს ზარები როგორც საკუთარი და სხვა ქსელების აბონენტებისაკენ, ასევე როუმერებისაკენ.
მობილური A აბონენტის მიერ მობილური B აბონენტის გამოძახების დროს ზარი სასიგნალო არხებით მიეწოდება MSC-ს, რომელიც HLR-ში გადაამოწმებს A აბონენტის მონაცემებს და რომელ VLR-ს მიეკუთვნება B აბონენტი, ამოიკითხავს მის LAC-ს და გააგზავნის მისკენ ზარს B აბონენტის IMSI-ს შესაბამისად. გამოძახების, მიღებისა და ღილაკით მისი დამოწმების შემდეგ აბონენტებს გამოეყოფათ სალაპარაკო არხები.
მობილური A აბონენტის მიერ სხვა ქსელის B აბონენტის გამოძახებისას MSC, ანალოგიურად წინა შემთხვევისა, გადაამოწმებს მის მონაცემებს, შემდეგ B აბონენტის სატელეფონო ნომრის შესაბამისად გააგზავნის გამოძახებას სათანადო მიმართულებით: "ახალი ქსელებისკენ", "ჯეოსელისკენ" ან "საქართველოს ტელეკომისკენ", რომელიც ახორციელებს კავშირებს საქალაქთაშორისო და საერთაშორისო მიმართულებებზე. სწორედ ამიტომ სტაციონარულ და სხვა მობილურ ქსელებში გასასვლელად მობილურ ტელეფონზე უნდა აიკრიფოს აბონენტის ნომერი სრულ ფორმატში, რომელიც შეიცავს: საქალაქთაშორისო ქსელში გასვლის ინდექსს (8 ან 8-10), ქალაქის ან ქსელის კოდს და აბონენტის ნომერს, ხოლო საერთაშორისო ზარების შემთხვევაში - დამატებით შესაბამისი ქვეყნის კოდს.
როუმინგი მობილური აბონენტების მომსახურების სპეციფიკური სახეა. მისი უზრუნველყოფის საფუძველს წარმოადგენს მობილური ქსელების ოპერატორებს შორის დადებული ხელშეკრულება ურთიერთთანამშრომლობაზე, რომელიც ითვალისწინებს თითოეული მათგანის სისტემაში როუმინგ-პარტნიორის მონაცემთა ბაზის შექმნას, რათა მის სადგურს შესაძლებლობა ჰქონდეს ამოიცნოს, თუ რომელი ოპერატორის აბონენტთან აქვს საქმე. გარდა ამისა, როუმინგ-პარტნიორებს შორის უნდა არსებობდეს ¹7 სიგნალიზაციის არხის ორგანიზების შესაძლებლობა. ამ მიზნით ევროპის ზოგიერთ ქვეყანაში შექმნილია ასეთი არხების ორგანიზების ცენტრები. მაგთი GSM დაკავშირებულია "დოიჩე-ტელეკომთან" ფრანკფურტში.
აბონენტის მოხვედრისას სხვა ქსელის მოქმედების ზონაში ავტომატურად ხდება მისი რეგისტრაცია, რომლის დროსაც ქსელებს შორის სასიგნალო არხით ინფორმაციის მიმოცვლის მეშვეობით "სტუმარი" აბონენტის ყველა მონაცემი გადაიგზავნება ახალ სადგურში და იგი დროებით ხდება ამ უკანასკნელის აბონენტი.
თუ საკუთარი ქსელიდან მას ურეკავს ვინმე, მაშინ ეს გამოძახება სასიგნალო არხით ავტომატურად გადაეგზავნება სტუმრად მყოფი აბონენტის სადგურს, რომელიც თავის მხრივ უგზავნის გამომძახებელ სადგურს "სტუმარი" აბონენტის დროებით სატელეფონო ნომერს, რომლითაც ეს უკანასკნელი ავტომატურად ახდენს აბონენტის გამოძახებას სტაციონარული საერთაშორისო სატელეფონო ქსელის საშუალებით.
აი, ასე ფუნქციონირებს მაგთი GSM, რომელიც თავის აბონენტებს საშუალებას აძლევს თავი მუდმივი კავშირის სამყაროში იგრძნონ.

გამოყენებული აბრევიატურების საძიებელი: GSM - Global System for Mobile Communications - მობილური კავშირის გლობალური სისტემა D-AMPS - Digital Advanced Mobile Phone System - ციფრული განვითარებული მობილური სატელეფონო სისტემა JDC - Japanese Digital Cellular - იაპონური ციფრული ფიჭური (სისტემა) SIM - Subscriber Identity Module - აბონენტის იდენტიფიკაციის მოდული DCS - 1800 - Digital Cellular System - ციფრული ფიჭური სისტემა MSC - Mobile Services Switching Center - მოძრავი კავშირის საკომუტაციო ცენტრი BSS - Base Station System - საბაზო სადგურების სისტემა MS - Mobile Station - მოძრავი სადგური (მობილური ტელეფონი) BTS - Base Transceiver Station - საბაზო მიმღებ-გადამცემი სადგური BSC - Base Station Controller - საბაზო სადგურების კონტროლერი HLR - Home Location Register - ადგილმდებარეობის საყრდენი რეგისტრი VLR - Visitor Location Register - სტუმრების ადგილმდებარეობის რეგისტრი BS - Billing System - საბილინგო სისტემა AUC - Authentication Centre - აუთენტიფიკაციის ცენტრი VMS - Voice Mail System - ხმოვანი ფოსტის სისტემა EIR - Equipment Identity Register - აღჭურვილობის იდენტიფიკაციის რეგისტრი OMC-R - Operations and Maintenance Centre-Radio - რადიონაწილის მართვისა და ტექნიკური მომსახურების ცენტრი OMC - Operations and Maintenance Centre - მართვისა და ტექნიკური მომსახურების ცენტრი IMSI - International Mobile Subscriber Identity - მობილური აბონენტის საერთაშორისო იდენტიფიკაციის ნომერი MSISDN - Mobile Station International SD Number - მობილური სადგურის საერთაშორისო ნომერი ციფრულ ქსელში მომსახურებათა ინტეგრაციით KI - Individual Subscriber Authentication Key - აბონენტის აუთენტიფიკაციის ინდივიდუალური გასაღები LAC - Location Area Code - აბონენტის განლაგების არეს კოდი