ნანული შევარდნაძე

ავტობიოგრაფიული ნოველლა

ეჰ, ძვირფასო, რა ხანია ერთად მოვდივართ...
იქნებ კიდევ კარგა ხანს გვევლო!

1950 წლის გვიანი გაზაფხულის ერთ მშვენიერ დღეს უდედმამო ოჯახის წევრები ზაფხულის დასვენების პრობლემას ვიხილავდით.
კიტა თავისი ხელფასის სამ მეოთხედს (სამხედრო ექიმი იყო და ურიგო ხელფასი არ ჰქონდა) დებს გვაძლევდა, დანარჩენით, როგორც თავად ამბობდა, "იოლად" გადიოდა.
- მოდი, შენი ხელფასით დოდომ დაისვენოს, მეზობლები მიდიან ცემში და იმათ გავაყოლოთ, - ვეუბნები კიტას.
- როგორც გნებავთ, ბატონო! - დამცინის უმოწყალოდ, - შენ მაინც შენსას გაიტან და რაღას მეკითხები?! მე მცხეთაში დავრჩები (იქ მუშაობდა), იქაც კარგად მოვილხენ! აი, შენ რაღას იზამ, ხომ დაიწვები აქ, ამ ზაფხულს. აგიჩემებია, მორჩა, არც მამიდასთან და არც ბებიასთან წამსვლელი აღარ ვარო; გვეყო, თავს დამოუკიდებლად უნდა მივხედოთო.
- რა გინდა მერე, აღარ არის დრო, ჩვენს საქმეს თავად მივხედოთ, თავად შევძლოთ ცხოვრება?! - სერიოზულად მომდის გული.
კიტა მაშინვე ფრთხება; ასეთი ხასიათი აქვს, სულ ჯიჯღინებს, მაგრამ საკმარისია, კონტრშეტევაზე გადახვიდე, ხელებს უმალ მაღლა წევს.
- ჯანდაბას შენი თავი, რაც გინდა, ის ქენი, სულ ერთია, მაინც არ დამიჯერებ.
- "ჯანდაბა" რაღა ოხრობაა, როდის ისწავლე ასეთი ლაპარაკი? - არ ვთმობ პოზიციებს.
- შენც ეს "ოხრობა" საიდან მოიტანე? - ხმას დაბლა უწევს, მიყვავებს.
ოჯახში, მართალია, მე "ვლიდერობ", მაგრამ მაინც მისი უმცროსი დაიკო ვარ. სხვა რა გზა აქვს.
- ჰო, კარგი, რამეს მოვიფიქრებ, - ვამბობ, ამჯერად საკმაოდ ლმობიერად. მეცოდება, როცა შეუტევ, თავს ისე მოისაწყლებს, ლამის გული გამიჩერდეს.
მოკლედ, ზავი დადებულია - დოდო ჩვენს მეზობელს, დეიდა საშას წაჰყვება ცემში; კიტა მცხეთაში "მოილხენს", მე კი... უეცრად მაგონდება, გუშინ ინსტიტუტის პროფკავშირის ოთახში შევიარე და ყური მოვკარი ლაპარაკს, უფროსკურსელთაგან ვისაც სურვილი აქვს, შეიძლება პიონერხელმძღვანელებად გაგზავნონ წაღვერშიო. "ევრიკა!" მორჩა, ნაზის - ჩემს მაშინდელ, შემდგომშიც განუყრელ მეგობარს - ვეტყვი, ბორჯომელია. მისი და-ძმა იქ ცხოვრობს, ძალიანაც გაეხარდება!
ასეც მოვიქეცით; ორ კვირაში წაღვერში ამოვყავით თავი.

წაღვერის რკინიგზის პაწია ბაქანზე ვდგავართ. თხუთმეტ წუთში "კუკუშკა" მოაკივლებს და მეორე ნაკადის პიონერებს ჩამოიყვანს თბილისიდან. ერთი ჩოჩქოლი და მზადებაა, ამჯერად, უფროსი პიონერხელმძღვანელი და მასწავლებლები მოსდევენ. ვიღაცა ხუმრობს, ციცომ თქვა, საქმროსთან ერთად ჩამოვალ, ნახავთ, რა ლამაზი ბიჭიაო.
- მერე, რა არის აქ სასაცილო? - მომდის გული.
- არაფერი, თუ ლამაზია, თვალები რისთვისა გვაქვს, ვერ დავინახავთ?! - ყველა ერთად იცინის.
- მოდი ახლა, და ამათთან თქვი რამე კაცმა! - ამბობს ნაზი.
- კარგი ერთი, იცინონ, რა გენაღვლება?! - ისე ვამშვიდებ, თითქოს მართლა ბრაზობდეს.
"კუკუშკამ" უკანასკნელად შეჰკივლა და ქშენით, ნელი-ნელ იწყო გაჩერება.
თითქოს გოდრებიდან ატმები გადმოყარესო, ისე გადმოცვივდნენ ბავშვები ვაგონებიდან.
- ნანული, - ყვირის ვიღაცა, - აქეთ დადექი, შენი ბავშვები გვერდით დაგიდგებიან!
- ნაზი, შენ კიდევ აქეთ...
მატარებელი, როგორც იქნა, საბოლოოდ "დადგა". უეცრად კიბეზე ვიღაც საკმაოდ ლამაზმა, ახალგაზრდა კაცმა ჩამოდგა ფეხი.
- ბედი არ უნდა, პირდაპირ ჩემს გასწვრივ მოხვდა. უნებლიეთ ერთმანეთს შევხედეთ. ორივეს ერთდროულად გაგვეღიმა.
- ღმერთო, რა მზესავით ღიმილი აქვს! - გავიფიქრე უნებლიეთ. მეც სწორედ ამდაგვარმა აზრმა გამიელვაო, მიმტკიცებდა შემდეგ.
გამარჯობათ - თქვა დაბალი, რბილი ხმით და ხელი გამომიწოდა.

- ნაზი, ნაზი, ციცოს მართლა რა ლამაზი საქმრო ჰყოლია, ნახე? ეს რა მატი გაუკეთა ყველას, ჰა? - ვექაჩები კაბაზე. ნაზი უხერხულად იშმუშნება. არ უყვარს, როცა ვინმე ტანსაცმელზე ეხება. ხომ შეიძლება დაეჭმუჭნოს, მერე რაღა "ეშველება". "გავჭორე" უეცრად ჩემთვის.
- რომელია?
- აგეე!
- რაა? ეგ ციცოს საქმრო კი არა, ირაკლის (ჩვენი "ფიზრუკია") ცოლისძმაა, არ გახსოვს, უნდა გაგირიგოო, გეუბნებოდა; შენ კიდევ დასცინოდი, შენ რა ხარ, შენი ცოლისძმა რაღა იქნებაო. აი, ბატონო, სწორედ ის არის.
მალე ირაკლიც წამოგვეწია და ხმამაღლა დაუძახა - ედიკო, მოდი, გოგოები უნდა გაგაცნო. როცა მოგვიახლოვდა, "ცოლისძმამ" ფართოდ გაიღიმა. მომეჩვენა, ორ რიგად, მიჯრით მიწყობილმა კბილებმა ისე დაკვესა, იქაურობა გაანათა. რა არის ეს, ერთი ნახვით შეყვარება?! - მყის დავუსვი თავს შეკითხვა.
მერე, მერე ისეთი რამეები დატრიალდა! - ვინ იმაზე ეჭვიანობდა, ვინ - ჩემზე. ნეტა რამ გააგიჟა ეს ხალხი - ვფიქრობდი ჩემთვის და განზე დავდიოდი. აქაოდა, ვერც ვერაფერს ვხედავ და ვერც ვერაფერს ვამჩნევ-მეთქი. ასე იყო თუ ისე, ისღა დაგვრჩენოდა, ორ ხმაში გვემღერა: სადაც არის ბედი შენი, იქ მიგიყვანს ფეხი შენიო.

ბანაკის ეზოში ხშირად ვსხედვართ სკამძელზე. ზოგი ანეკდოტს ყვება, ზოგი ამოცანას გვთავაზობს, ზოგი მღერის, ზოგიც თავისთვის უაზროდ "გიჟობს". ახლა, ყოველივე ამას რომ ვიგონებ, სულ ტურგენევის სიტყვები მიტრიალებს: "რა მშვენიერი, რა ხასხასა იყვნენ ვარდები!"
ზოგჯერ მარტონი ვრჩებით (მეჩვენება, სულაც განგებ გვტოვებდნენ მარტო), წყნარად ვსაუბრობთ, რომ იტყვიან, ერთმანეთს "კბილს ვუსინჯავთ". გამუდმებით ვეკითხები, ესა და ეს ოპერა თუ გიყვართ, რომელი კომპოზიტორი, რომელი მწერალი, რომელი პოეტი გირჩევნიათ-მეთქი. ერთხელ, მომეჩვენა, დამცინავად მკითხა, ბოდიში, გამოცდას ხომ არ მიწყობთო. ოჰ, როგორ შემრცხვა, ნუთუ მართლა ასე ფიქრობთ-მეთქი, ვკითხე. გულწრფელად გამოვუტყდი, თქვენ გამუდმებით მიყურებთ და გაჩუმებული ხართ, რამეზე ხომ უნდა ვილაპარაკოთ! მერე, ძალიან მერე დავაფიქსირე რუსული ანდაზა - მამაკაცს თვალებით უყვარს, ქალს კი ლაპარაკითო. აი, მაშინ რომ მცოდნოდა, ისე აღარ ვიდარდებდი. ვინ იცის, ერთი ბაქია ვინმე ვგონივარ-მეთქი.

ერთხელაც, ვნახოთ, ციცო ავად გახდა. როცა მოსაღამოვდა, ახლა აღარ მახსოვს, ვინ იყო, მოვიდა და გამოაცხადა, ედუარდი რომ მნახავდეს, მაშინვე მოვრჩებიო - შემოგითვალათ ციცომო. ღმერთო, აი, საიდან დაიწყო ჩემი "წამება". - წადით, მოინახულეთ, იქნებ უკეთ შეიქნეს - გამეცინა ირონიულად.
- თუ თქვენც წამოხვალთ, წავალ.
- მეე? - დავჭყიტე თვალები. დღესაც ვერ ვხვდები, რა იყო დასაფეთებელი.
- დიახ. რა, არ მენდობით?
შემრცხვა, - უი, როგორ არა, უბრალოდ უკვე დაღამდა და...
- მერე რა, პირობას გაძლევთ, მგლებს თქვენს თავს არ შევაჭმევინებ.
რაღა დამრჩენოდა! ჭიშკარს რომ მივუახლოვდით, ფეხი ძელზე რომ არ წამომედო, ხელკავის გაკეთება შემომთავაზა.
- არა, არა, ხელკავი პირველად ჩემმა ქმარმა უნდა გამიკეთოს - გულიანად გაეცინა. - რა, უკვე საქმრო გყავთ? - ახლა ეს მეწყინა, - რაზე მატყობთ, რომ საქმრო მყავს?
შეცბა და ვითარების გამოსწორებას შეეცადა: - ერთი, ეს მითხარით, ხელკავის გაკეთების უფლება რომ მოიპოვოს, რა უნდა ქნას კაცმა, ხატაეთს ხომ არ უნდა წავიდეს საომრად?
ოჰ, როგორ მომივიდა გული მაშინ საკუთარ თავზე, ნეტა, რა რომანტიკულ "ბარიშნას" ვთამაშობ-მეთქი. მაგრამ აი, ამდენი წლის შემდეგ ხატზე შემიძლია დავიფიცო, ნამდვილად გულწრფელი ვიყავი. ასეთ გოგოებს ახლა "ქაჯებს" ეძახიან. ნეტა ეთქვა მაშინ ვინმეს, ნამდვილი ქაჯი ხარო, ღირსი ვიყავი. მოკლედ, შეცდომას შეცდომაზე ვუშვებდი... მერე გამომიტყდა, რაზე იდარდე, სწორედ ისეთი მომეწონეო.
ციცო მშვენიერ ხასიათზე დაგვხვდა. ვიღაცას ტყიდან მაყვალი მოუტანია და ტუჩები მთლად ჩაშავებული ჰქონდა. ისეთ ვიშვიშს მოჰყვა, ცოტა არ იყოს, გავბრაზდი - კარგი, ციცო, გეყოფა, გიხდება კიდეც, პომადასავით გაქვს-მეთქი.
- მართლა? - წამოხტა და პატარა სარკეში დაიწყო ჭყეტა. გავმხიარულდით. ეს არის, ციცოს აშკარად რაღაცაზე წყდებოდა გული.
მეორე საღამოს ისევ იმ სკამზე ვისხედით. ჰაერი თითქოს დამუხტული იყო; აღარავინ გვეკარებოდა.
როცა მოსაღამოვდა, შემომთავაზა, ციცო კიდევ ხომ არ გვენახაო. კარგი-მეთქი. ხმაში აშკარად სიმტკიცე მეტყობოდა. ჭიშკარს რომ მივუახლოვდით, შეჩერდა, შემობრუნდა და ძალიან სერიოზულად მკითხა: ხომ არ გადაგიწყვეტიათ, ხელკავი გაგიკეთოთ თუ არაო.
- მეორედ ღამით რომ მოგყვებით სასეირნოდ, თქვენთვის გასაგები არ უნდა იყოს ყველაფერი?!
აი, ასეთი ორიგინალური გახლდათ ჩვენი სიყვარულის ახსნა, უფრო სწორად, ფაქტიურად, ხელი მთხოვა.

დასთან და დისშვილთან ერთად ჩვენი ბანაკის მოპირდაპირე მხარეს ჰქონდა ოთახი ნაქირავები... პიონერხელმძღვანელები ალიონზე ფეხზე ვიყავით და ბავშვების პალატებისკენ მივეშურებოდით. ის კი იდგა აივანზე და ღიმილით თვალს გვადევნებდა.
როგორც კი თავისუფალ დროს მოვიხელთებდით, ტყისკენ მივდიოდით სასეირნოდ. აღმართზე პირველი თვითონ იწყებდა ასვლას, მერე ხელს შემაშველებდა და ორივენი კისრისტეხით, სიცილით გავრბოდით. ხშირად ხეებზე ჩამოვსხდებოდით, ერთმანეთს საკუთარ ამბებს ვუამბობდით.
მორიგი ნაკადის ჩამოყვანამდე, ორი დღე თავისუფალი ვიყავით ხოლმე. მაშინ ნაზისთან ერთად ბორჯომში ჩავდიოდით. პარკში ყოველ საღამოს ათასი გასართობი იყო. ერთმანეთის ჯიბრზე გამოპრანჭული თბილისელი ლამაზმანები მოირხეოდნენ; ხანდახან თვალსაც გვაყოლებდნენ.
- სად სწავლობთ? - ვკითხე ერთ საღამოს მოულოდნელად. დღესაც ვერ მივმხვდარვარ, რატომ დავინტერესდი ასე გვიან. თითქოს რაღაც ავი წინათგრძნობა მაფერხებდა.
- უმაღლეს პარტიულ სკოლაში. - მიპასუხა მშვიდად.
- რაა? ესე იგი, პარტიული მუშაკი უნდა გამოხვიდეთ?
- დიახ, - მომიგო, ამჯერად გამაღიზიანებელი სიმშვიდით. თითქოს ვიღაცამ თავში მძიმე საგანი ჩამცხო, მოცელილივით დავეშვი სკამზე.
- რა მოხდა? - მკითხა შეშფოთებულმა.
- არაფერი, სახლში წავიდეთ, რაღაც კარგად ვერა ვარ. ხვალ გეტყვით ყველაფერს. როგორ ღამეს გავატარებდი, რა მაგრად და მშვიდად მეძინა, ამას მალე შეიტყობთ.
მეორე დღეს ორივე დათქმულ დროს გამოვცხადდით.
მოულოდნელად შენობით მიწყებს ლაპარაკს.
- რა იყო, რა მოხდა, რატომ ხარ ასე ნაღვლიანი, ასე გადაფითრებული? - მეკითხება და ჩემს ხელს თავის ვეება "ტორში" იქცევს. ხელი კი, ხელი დაფეთებული მტრედივით ცახცახებს, გული უბათქუნებს, მომაკვდავივით ფართხალებს.
- მოიცა, მოიცა, რა ცხელი ხელი გაქვს, რაშია საქმე?
ეჰ, ალბათ ჰგონია, ჭლექიანის შვილს ჭლექი მაქვს, ჩნდება მტანჯველი ეჭვი.
- არა, ავად არა ვარ. ავად რომ ვიყო, რას ვიდარდებდი. უარესი მჭირს - ბორჯომულაზე გაყოლებულ მოაჯირს ვეყრდნობი; იქ, ქვევით, მდინარის პატარ-პატარა, მაგრამ აქაფებულ ტალღებს შხუილი გაუდის. ხელი გამიშვა, განცვიფრებული შემომცქერის. ნაძვს გირჩს აცლის და ხელში ბურთივით ათამაშებს. რატომღაც მიმიზნებს, თითქოს უნდა მომარტყას.
- იცი, როგორი თვალი მაქვს, გაფრენილ ჩიტს შემიძლია მოვახვედრო. - აშკარად აფორიაქებულია და რაღაც გამოსავალს ეძებს.
- აკი უკვე მომახვედრე! - ვითომ ვხუმრობ. სახეზე კი ღიმილის ნატამალიც არ მეტყობა.
- კარგი, - ვიწყებ გაბედულად. - ყველაფერს გეტყვი - შემოვბრუნდი. ახლა პირისპირ ვდგავართ. ერთმანეთს ვუყურებთ, თითქოს გვინდა უსიტყვოდ მივუხვდეთ ყოველივეს. არა, არ გამოვა, ვერაფერს მიხვდება. - ჰო - ვიწყებ, თან მარჯვენა ფეხით ნერვიულად რაღაც წრეებს ვხაზავ, ჩაკეტილ წრეებს. მეც შენობით ვუწყებ ლაპარაკს.
- შენ ხომ იცი, რომ მე მთლად ობოლი ვარ.
- ვიცი.
- შენ რომ იცი, მე ისეთი ობოლი არა ვარ.
მხრებს იჩეჩს - ობოლი ობოლია, მერე რა მოხდა, რომ ობოლი ხარ. ეს რა, გგონია, ნაკლია ადამიანისათვის?
- სულაც არ მგონია. მოდი, კარგად გავერკვეთ სიტუაციაში. ჩემი მამა, ჩემი მამა... - ვაიმე, შეიძლება ავტირდე. ღმერთო მიშველე, ღმერთო მიშველე, ცრემლი არ შემნიშნოს.
- რა, შენი მამა?
- იცი, რას გეტყვი? - ვფეთქდები უეცრად და ხმას ვუწევ - ჩემი მამა ძალიან პატიოსანი, სამშობლოს და ოჯახის ერთგული ვაჟკაცი იყო. ჰოდა, ეს კეთილშობილი, ჭკვიანი, ამაყი კაცი, ერთ ღამეს ცხოველივით წაიყვანეს და დახვრიტეს! ახლა, რომ შევუღლდეთ, შენ პარტიულ კარიერას უნდა გამოეთხოვო. არ მინდა, ამის მიზეზი გავხდე. ჰო, ჰო, მომავალი წაგართვა, დაგღუპო. ამის უფლება არა მაქვს. არ იფიქრო, შენგან რაიმე მეწყინოს. ჩემი ბრალია ყველაფერი, დროზე უნდა მეთქვა. რატომღაც მეგონა, ისტორიულზე სწავლობდი; ღირსი ვარ, დავისაჯო...

დგანან (მარცხნიდან): გია ჯოხთაბერიძე, ლაშა, პაატა შევარდნაძეები,
სხედან: მანანა, ნანული შევარდნაძეები, ნინო ახვლედიანი, პატარა ნანუ, თამუნა მოსაშვილი, სოფო შევარდნაძე.

სამარისებური სიჩუმე ჩამოდგა... უეცრად ირგვლივ თითქოს ყველაფერი განათდა; ცას ავხედეთ. ღამის მნათობი - სავსე მთვარე თავს წამოგვდგომოდა და ლამპიონების შუქთან შეზავებული ულამაზეს ათინათად ეფინებოდა ყოველივეს. გულმა რეჩხი მიყო. სასიკეთოდ მენიშნა, მაგრამ...
თითქოს გაავებული პირდაპირ თვალებში ვუყურებ. განაჩენს ველი! ერთიანად გაფითრებულა, მეჩვენება, ქვედა ტუჩი უთრთის. არ ვიცი, არ ვიცი, იქნებ მართლა მომეჩვენა! ორიოდ წუთი იყუჩა. მერე მოვიდა, მხრებზე ხელი მომხვია და სკამზე დამსვა. თვითონ ისევ ფეხზე დგას, ვეება ხელები მუჭებად შეუკრავს და დაჟინებით ჩამცქერის.
- იცი, რას გეტყვი, ღმერთმა დალახვროს ყველა კარიერა. რა არის კარიერა სიყვარულთან შედარებით. კარიერის დაკარგვა რა ბედენაა.
ვიგრძენი, როგორ შვებით ამოისუნთქა. თავი რატომ უნდა მოვიტყუო. მშვენივრად მივხვდი, იმ ულამაზეს, მთვარიან ღამეს, როგორი სინატიფით ჩატარდა მსხვერპლშეწირვის რიტუალი.
ამის არდანახვა უმადურობაა! აბა რა?! უეცრად ფართოდ ეღიმება და მწყობრ, ქათქათა კბილებს აელვარებს.
- რას გაიხარებს მამაჩემი! - თბილისში თოთხმეტი წლისა იმიტომ გამომგზავნა, რომ კარგად მესწავლა, მედალი მიმეღო და სამედიცინო ფაკულტეტზე შევსულიყავი. ჰოდა, ა, ბატონო, ეყოლება ექიმი შვილი.
- ღმერთო დიდებულო, დაილოცოს შენი მადლი, ობოლს რომ არ დაჩაგრავ, გაჭირვების ჟამს მოევლინები!
უკან ხელიხელჩაკიდებული ვბრუნდებით.
... მერე, მერე იყო 1953 წელი; მერე, მერე დაიწყო შევარდნაძის ხანგრძლივი, მაგრამ ტრიუმფალური სვლა ოლიმპისაკენ.
და, რაც მთავარია, ობოლი გოგო იყო ბედნიერი, ვეღარავინ წამოაძახებდა - მავნებლის შვილი ხარო.

ნ