ბოლო დროს ფიჭური კავშირგაბმულობისა და სანიტარული უსაფრთხოებისადმი მოსახლეობის ყურადღება მკვეთრად გაიზარდა, მაგრამ, სამწუხაროდ, მასმედიის საშუალებებში, ძალზე მცირეა ამ თემისადმი მიძღვნილი კვალიფიციური და საინტერესო სტატიათა რიცხვი. პუბლიკაციები, ძირითადად, სკანდალურ ხასიათს ატარებს და შემეცნებითი ღირებულება არა აქვს. ჩვენი ჟურნალის ა.წ. პირველ ნომერში გამოქვეყნებულმა წერილმა - "მობილური კავშირგაბმულობა უსაფრთხოა" - მკითხველის დიდი ინტერესი გამოიწვია. "მაგთიკომის" ფოსტამ, სანიტარიული კონტროლის სამსახურის სახელზე, უამრავი წერილი მიიღო. მოქალაქეთა მიერ დასმულმა კითხვათა სიმრავლემ და ნაირფეროვნებამ გადაგვაწყვეტინა, ჟურნალის ფურცლებზე, რეგულარულად შემოგთავაზოთ ფიჭური კავშირგაბმულობისა და სანიტარიული უსაფრთხოებისადმი მიძღვნილი პუბლიკაციები. მკითხველთა წერილებში გამოიკვეთა ის ძირითადი საკითხები, რომელთა დაწვრილებით განხილვასაც გვთხოვენ. ესენია: ჩვენ ირგვლივ არსებული ელექტრომაგნიტური ველის წყაროები, ელექტრომაგნიტური ველის ბიოლოგიური ზემოქმედება, უსაფრთხოების საკითხები, საბაზო რადიოსადგურები და მათი მოქმედების პრინციპები, რადიოსიხშირეთა ზემოქმედება სამედიცინო აპარატურაზე და სხვ. წინამდებარე სტატიაში რამდენიმე ძირითად საკითხზე ვისაუბრებთ: ელექტრომაგნიტური ველი ბიოლოგიურად აქტიურია - ცოცხალი არსებები მასზე რეაგირებენ. ადამიანს ელექტრომაგნიტური ველის განმსაზღვრელი სპეციალური ორგანო არა აქვს. გამონაკლისია ოპტიკური დიაპაზონი - თვალით ხილული შუქი. ბიოლოგიური ზემოქმედების თვალსაზრისით ელექტრომაგნიტურ სიხშირეთა სპექტრი ორ ნაწილად იყოფა. სპექტრის ძირითად ნაწილს წარმოადგენს სამრეწველო და რადიოდიაპაზონის "არამაიონიზებელი" რხევები. სწორედ რადიოსიხშირის "არამაიონიზებელი" ელექტრომაგნიტური ველის შემქმნელი ანტენები გამოიყენება ფიჭურ კავშირგაბმულობაში. მათი ბიოლოგიური ეფექტი ცოცხალი ორგანიზმის ქსოვილების მიერ ელექტრომაგნიტური ველის ენერგიის ნაწილობრივი შთანთქმით განისაზღვრება, რაც იწვევს ქსოვილთა ტემპერატურის მომატებას ანუ გათბობას. გადამცემი ანტენების მცირე სიმძლავრის (20 ვტ-მდე) და მოქმედი სანიტარიული ნორმების გათვალისწინებით რეალური "გათბობის ეფექტი" უმნიშვნელოა. მისი დაფიქსირება მხოლოდ უაღრესად მგრძნობიარე ხელსაწყოებით გაზომვისას ხერხდება. სპექტრის მეორე ნაწილი "მაიონიზებელი" ანუ რადიაციული (ულტრაიისფერი, რენტგენის, გამმა) გამოსხივებაა, რომელიც მობილურ კავშირგაბმულობაში არ გამოიყენება. მას იყენებენ მედიცინაში (რენტგენის აპარატი) და წარმოებაში (გამმა სტერილიზაცია).

"მაიონიზებელი" სხივების ბიოლოგიური ეფექტი განისაზღვრება ცილის ქიმიური ბმის გაწყვეტით და იონიზაციით, რაც იწვევს უჯრედის გენეტიკური მასალის დაზიანებას და რიგ დაავადებებს.
ზემოთქმული, ბიოლოგიური ზემოქმედების თვალსაზრისით, ნათლად გვიჩვენებს "მაიონიზებელ" და "არამაიონიზებელ" ელექტრომაგნიტურ ველებს შორის არსებულ განსხვავებას.
მეცნიერები რადიოდიაპაზონის ელექტრომაგნიტური ველის, მათ შორის ფიჭურ კავშირგაბმულობაში გამოყენებულ სიხშირეთა ბიოლოგიური ეფექტისადმი მიძღვნილ ლიტერატურაში, ძირითად საკითხებში ერთმანეთს ეთანხმებიან:
- რადიოდიაპაზონის ელექტრომაგნიტური ველის შესასწავლად ჩატარებული გამოკვლევა საკმარისია უსაფრთხოების ნორმების შესამუშავებლად;
- რადიოდიაპაზონის ელექტრომაგნიტური ველის გარკვეულზე მცირე კოეფიციენტით ზემოქმედება სხეულზე არანაირ ბიოლოგიურ ეფექტს არ იწვევს.
საქართველოში რადიოდიაპაზონის ელექტრომაგნიტური ველის ინტენსივობის ზღვრულად დასაშვები დონე 10 მკვტ/სმ2 კოეფიციენტის ტოლია. აღნიშნული სიდიდე მოსახლეობაზე სადღეღამისო ანუ 24 საათიან ზემოქმედებას ითვალისწინებს და, მიუხედავად მათი ასაკისა და სქესისა, ორგანიზმში ცვლილებებს არ იწვევს.
ეს არის მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მკაცრი შეზღუდვა რადიოსიხშირის დიაპაზონის წყაროების მიერ შექმნილ ელექტრომაგნიტური ველის დონეზე..
აღსანიშნავია, რომ "მაგთიკომის" საბაზო რადიოსადგურების მიმდებარე ტერიტორიაზე მუდმივად ტარდება ელექტრომაგნიტური ველის აზომვა. საკონტროლო აზომვების შედეგების ანალიზმა გვიჩვენა, რომ ელექტრომაგნიტური ველის ინტენსივობა ჩვენი კომპანიის რადიოსადგურების ირგვლივ, საქართველოში მიღებულ ზღვრულად დასაშვებ დონეზე 3-20-ჯერ დაბალია, რაც სანიტარიული უსაფრთხოების თვალსაზრისით, მაგთიკომის მუშაობის მაღალ ხარისხს გვიჩვენებს.

ჩვენ ირგვლივ არსებული ელექტრომაგნიტური ველები

ადამიანის საყოფაცხოვრებო პირობებში ელექტრომაგნიტურ გარემოს ქმნის რადიო და ტელესამაუწყებლო სადგურები, რადიო კავშირგაბმულობის საშუალებები, რადიოლოკატორები და თანამგზავრული კავშირის სისტემები. ყველა ზემოხსენებული სახის გადამცემი სადგური მუშაობს რადიოსიხშირის დიაპაზონში. მათ კონტროლს ახორციელებს სანიტარიული ნორმების ზედამხედველობის ინსპექცია ერთიანი ნორმატიული ბაზით.
მოქმედი კანონის თანახმად ყველა რადიოგადამცემი ობიექტის ირგვლივ დგინდება სანიტარიულ-დაცვითი და განაშენიანების შეზღუდვის ზონები, რომელთა გარე საზღვარზე ელექტრომაგნიტური ველის ინტენსივობა ზღვრულად დასაშვები დონის ტოლია.
- რადიო და ტელესამაუწყებლო სადგურები წარმოადგენს ელექტრომაგნიტური ველის წყაროს 9 კჰც-დან 1 000 მგჰც-მდე სიხშირეთა დიაპაზონში. გადამცემი ანტენების სიმძლავრე 1-2 მგვტ-ს აღწევს. რადიო და ტელესამაუწყებლო ანტენების ელექტრომაგნიტური ველი, ჩვეულებრივ, ყველა მიმართულებით თანაბრად ვრცელდება.

- ფიჭური კავშირგაბმულობის საბაზო რადიოსადგურები მუშაობს 450-1900 მგჰც სიხშირეთა დიაპაზონში. გადამცემი ანტენების სიმძლავრე 20 ვტ-მდეა (ფიჭური კავშირგაბმულობის საბაზო რადიოსადგურების შესახებ დაწვრილებით ვისაუბრებთ შემდეგ წერილში).
- რადიოსალოკაციო სადგურების ანტენებს, ოპტიკური ღერძის გასწვრივ მიმართული, ელექტრომაგნიტური ველის ვიწრო დიაგრამა აქვთ. რადარების მიერ შექმნილი ელექტრომაგნიტური სიგნალი პრინციპულად განსხვავდება სხვა წყაროების მიერ შექმნილი ელექტრომაგნიტური ველისაგან. ეს დაკავშირებულია ანტენის გადაადგილებასთან სივრცეში და მის მიერ გადაცემული სიგნალის პერიოდულობასთან. ამიტომ ასეთი წყაროებიდან შექმნილი ელექტრომაგნიტური ველის სიდიდე უძრავ ობიექტებზე მუდმივი არ არის, ცვალებადია.
- თანამგზავრული კავშირის სისტემა შედგება დედამიწაზე მდებარე მიმღებ-გადამცემი რადიოსადგურისა და ორბიტაზე მდებარე თანამგზავრისაგან. თანამგზავრული კავშირის სადგურის ანტენა ჩვეულებრივ თეფშს ჰგავს. ამ ტიპის ანტენათა მიერ შექმნილი ელექტრომაგნიტური ველი შეიძლება წარმოვიდგინოთ მკვეთრად გამოხატული ვიწრო სხივის სახით. ამასთანავე ენერგიის გარკვეული ნაწილი განიბნევა უშუალოდ ანტენის სიახლოვეს.

- თანამგზავრული ტელემაუწყებლობის მიმღები ანტენები აბსოლუტურად უსაფრთხოა ადამიანის ჯანმრთელობისათვის, რადგან არ ქმნის ელექტრომაგნიტურ ველს.

რეკომენდაციები, რომელიც უნდა განხორციელდეს გადამცემ ანტენებთან მიმართებაში:
- დააზუსტეთ სანიტარიულ-დაცვითი და განაშენიანების შეზღუდვის ზონები სანიტარიული ნორმების ზედამხედველობის ინსპექციაში;
- სანიტარიულ-დაცვითი ზონის შესახებ ინფორმაციის უქონლობის შემთხვევაში არ მიუახლოვდეთ ანტენას;
- არ შეეხოთ ანტენას ხელით.

რადიოდიაპაზონის ელექტრომაგნიტური ველის წყაროების გარდა, ყოფით გარემოში, გვხვდება ელექტრომაგნიტური ველის სხვა წყაროები:

- პერსონალური კომპიუტერი, კერძოდ მისი მონიტორი, ელექტრომაგნიტური ველის წყაროა.

რეკომენდაცია: შეიძინეთ დაბალი დონის ელექტრომაგნიტური ველის მონიტორები; დაამიწეთ მონიტორები და კომპიუტერები; გამოიყენეთ დაცვის დამატებითი საშუალებები (დამცავი ფილტრები); სანიტარიული რეკომენდაციის შესაბამისად შეამცირეთ კომპიუტერებთან მუშაობის უწყვეტი და ჯამური დრო.

აღსანიშნავია, რომ კომპიუტერთან მუშაობისას, მონიტორის ელექტრომაგნიტური ველის ზემოქმედების ინტენსივობა, ფიჭური კავშირგაბმულობის ანტენების ინტენსივობას 200-ჯერ აღემატება.

- საყოფაცხოვრებო ტექნიკა, რომელიც მუშაობისას ელექტროენერგიას მოიხმარს, ქმნის რადიოდიაპაზონის ელექტრომაგნიტურ ველს. საყოფაცხოვრებო ელექტროტექნიკის ელექტრომაგნიტური უსაფრთხოება დასაბუთებული უნდა იყოს ჰიგიენური სერტიფიკატით.

რეკომენდაცია: გამოიყენეთ ის მცირე სიმძლავრის ელექტროხელსაწყოები, რომლებიც დაბალი დონის ელექტრომაგნიტურ ველს ქმნიან: მაცივარი, ელექტროღუმელი, ტელევიზორი და სხვ. განათავსეთ იმ ადგილებიდან 1,5 მ დაშორებით, სადაც ხანგრძლივად იმყოფებით და უპირატესობა მიანიჭეთ ავტომატურ რეჟიმში მომუშავე ელექტროხელსაწყოებს; ელექტრომაგნიტური გარემოს დაბალი დონის შესანარჩუნებლად ნუ ამუშავებთ სამზარეულოში არსებულ ყველა ელქტროხელსაწყოს ერთდროულად.
- ელექტროგადამცემი ხაზების სადენები ელექტრომაგნიტური ველის წყაროს წარმოადგენს. ელექტროგადამცემი ხაზების მახლობლად არსებული ელექტრომაგნიტური ველის სიდიდე დამოკიდებულია ძაბვაზე, დატვირთვაზე, ანძების სიმაღლეზე, სადენებს შორის მანძილზე, რელიეფსა და მწვანე საფარზე.

რეკომენდაცია: დააზუსტეთ სანიტარიულ-დაცვითი ზონა სანიტარიული ნორმების ზედამხედველობის ინსპექციაში, რადგან ზემოთ აღნიშნულ ზონაში აკრძალულია საცხოვრებელი სახლების განთავსება, ყველა სახის ავტოტრანსპორტის სადგომებისა და გაჩერებების, სპორტული და სათამაშო მოედნების, დასასვენებელი ადგილების მოწყობა.

ამგვარად ხასიათდება ჩვენ ირგვლივ არსებული ელექტრომაგნიტური ველის სპექტრის შემადგენლები.
დასასრულ, უნდა აღინიშნოს, რომ სანიტარიულ ნორმათა დაცვა ყოველდღიურ ცხოვრებაში უსაფრთხო ელექტრომაგნიტურ გარემოს უზრუნველყოფს.

მაგთიკომის ფოსტაში კურიოზული შეკითხვებიც შეგვხვდა. გაგაცნობთ ერთ-ერთს:
- წავიკითხე, რომ მობილურმა ტელეფონმა ბენზინგასამართ სადგურზე გამოიწვია აფეთქება. მართალია თუ არა?

ჩვენ მიერ მოძიებული ინფორმაციით გაზეთებში გამოქვეყნებული სტატია არ ასახავს სინამდვილეში მომხდარ ფაქტს. ამ ჰიპოთეზის წარმოქმნას ევროპის ზოგიერთ ქვეყანაში ბენზინით მოვაჭრე კომპანიების მიერ გაკეთებულმა განცხადებამ მისცა ბიძგი. მობილური ტელეფონის ინსტრუქციაში ხშირად წერია, რომ ის უნდა გამოვრთოთ ბენზინგასამართი სადგურების სიახლოვეს, მაგრამ არა რადიოსიგნალების გადაცემის გამო. არსებობს ნაპერწკლის გაჩენის თეორიული რისკი კონტაქტების გადაკვეთის წერტილზე, იმ შემთხვევაში, თუ ტელეფონი დაგივარდათ და ბატარეა მოძვრა. ანალოგიური აკრძალვა ეხება ბატარეაზე მომუშავე სხვა მოწყობილობებსაც (უოკმენი, კომპაქტ-პლეერი და სხვ.). მობილური ტელეფონის მომხმარებელმა პატივი უნდა სცეს საწვავით მოვაჭრე კომპანიების აკრძალვებს და მობილური ტელეფონის ინსტრუქციებში ამ საკითხთან დაკავშირებით მოცემული ნებისმიერი რჩევა შეასრულოს.