კობა მირესაშვილი მაგთიკომის სანიტარიული კონტროლის სამსახურის უფროსი

ჟურნალ "მუდმივი კავშირის სამყაროს" მკითხველი განსაკუთრებულ ყურადღებას იმ პუბლიკაციებისადმი იჩენს, რომელიც ფიჭურ კავშირგაბმულობას და მასთან დაკავშირებულ სანიტარიულ უსაფრთხოებას ეძღვნება; რასაც მოწმობს მაგთიკომის სარედაქციო ფოსტაში, სანიტარიული სამსახურის სახელზე მოსული წერილების სიმრავლე.
დღეისათვის დაგროვილ კითხვათა უმრავლესობა ფიჭური კავშირგაბმულობის საბაზო რადიოსადგურებს ეხება. აღნიშნული თემა ძალიან ფართოა და მრავალ საკითხს მოიცავს.
კონკრეტულობის მიზნით წინამდებარე პუბლიკაციას კითხვა-პასუხის სახე მივეცით.

" არსებობს თუ არა რაიმე საფრთხე დაკავშირებული ფიჭური კავშირის საბაზო სადგურებთან და რა აზრის არიან ამის შესახებ მეცნიერები?

" მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნის მეცნიერებმა გამოიმუშავეს ერთიანი მიდგომა ამ საკითხისადმი (პეტერსენი, თასანდოტი, მაულდერი, ჰანტი და სხვ.) და მიაჩნიათ, რომ რიგ ღონისძიებათა გატარების შემთხვევაში, საბაზო სადგურების ფუნქციონირება აბსოლუტურად უსაფრთხოა. აღნიშნულ ღონისძიებებს განეკუთვნება:
ელექტრომაგნიტური ველის დონის მოდელირება საბაზო სადგურის აგებამდე;
ელექტრომაგნიტური ველის ინტენსივობის გაზომვა საბაზო სადგურის ექსპლუატაციაში გაშვებისას და ექსპლუატაციის პერიოდში;
ელექტრომაგნიტური ველის ინტენსივობის შესაბამისობა დადგენილ სანიტარიულ ნორმებთან ფუნქციონირების ყველა ეტაპზე.
აღსანიშნავია, რომ საქართველოში მოქმედი კანონი (საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის 2001 წლის 16 აგვისტოს ბრძანება N297/ნ "გარემოს ხარისხობრივი მდგომარეობის ნორმების დამტკიცების შესახებ") სრულად მოიცავს ყველა ზემოაღნიშნულ ღონისძიებას. მეტიც, საქართველოში ელექტრომაგნიტური ველის ინტენსივობის ზღვრულად დასაშვებ დონედ მიღებულია 10 მკვტ/სმ2, რაც ბევრად ნაკლებია აშშ-ს და ევროკავშირში შემავალ ქვეყნებში მიღებულ შესაბამის მაჩვენებელზე (470 მკვტ/სმ2).

" რას წარმოადგენს ფიჭური კავშირის საბაზო სადგური? ნიშნავს თუ არა "საბაზო სადგური" ძირითად, მთავარ სადგურს?

" უპირველესად გავერკვეთ დასახელებაში " მობილური ტელეფონი, იგივე მობილური რადიოსადგური, ფიჭური ტელეფონი, პორტატული ტელეფონი წარმოადგენს მცირე სიმძლავრის ერთარხიან მიმღებ-გადამცემ რადიოს. თავად დასახელება "მობილური" გვიჩვენებს, რომ ამგვარი მიმღებ-გადამცემი შეიძლება გადაადგილდეს სივრცეში ადამიანთან ერთად, ან ჩამონტაჟდეს მანქანაში, მატარებელში თუ თვითმფრინავში და გამოყენებულ იქნეს აღნიშნული საშუალებების გადაადგილების დროს. მობილური რადიოსადგურები გამოიყენება სასურველ აბონენტთან რადიოკავშირის დასამყარებლად.
საბაზო სადგური " იგივე ფიჭური კავშირგაბმულობის სადგური, ფიჭური რადიოსადგური, ფიჭური რადიოკვანძი " წარმოადგენს მცირე სიმძლავრის მრავალარხიან მიმღებ-გადამცემ რადიოს. დასახელება "საბაზო" მიუთითებს, რომ ამ ტიპის მიმღებ-გადამცემი სივრცეში არ გადაადგილდება. იგი განკუთვნილია სრულიად გარკვეულ შერჩევით ტერიტორიაზე განთავსებისათვის, რათა შექმნას ე.წ. "დაფარვის ზონა". საბაზო სადგურის არსის უკეთ გასაგებად განვიხილოთ მისი ადგილი ფიჭური კავშირგაბმულობის სისტემაში (ნახ. 1).
როგორც ნახატიდან ჩანს, სასურველი აბონენტის (B) ნომრის აკრეფის შემდეგ, მობილური ტელეფონი რადიოსიგნალით უკავშირდება საბაზო სადგურს (I), რომლის დაფარვის ზონაშიც იმყოფება იგი. საბაზო სადგურიდან ეს სიგნალი გადაეცემა ცენტრალურ კომუტატორს, სადაც ხდება B აბონენტის ადგილმდებარეობის დადგენა და სიგნალის გადაგზავნა იმ საბაზო სადგურზე (II), რომლის დაფარვის ზონაშიც იმყოფება B აბონენტი. B აბონენტი რადიოსიგნალს ღებულობს უშუალოდ საბაზო სადგურ II-დან.
სატელეფონო საუბრისას რადიოსიგნალი გაივლის ზემოგანხილულ გზას ორმხრივი მიმართულებით. ამრიგად, საბაზო სადგურს უკავია შუალედური პოზიცია მობილური ტელეფონის მომხმარებელსა და ცენტრალურ კომუტატორს შორის. საბაზო სადგურის დაფარვის ზონასა და გამტარუნარიანობაზე დიდადაა დამოკიდებული ფიჭური კავშირგაბმულობის ხარისხი.

" რა პრინციპით ხდება საბაზო სადგურისათვის ადგილის შერჩევა და რა მანძილით უნდა იყოს იგი დაშორებული საცხოვრებელ სახლებს?

" საბაზო სადგურისათვის ადგილის შერჩევისას განსაკუთრებული ყურადღება ენიჭება ანტენების განთავსების სიმაღლეს. ამისათვის დასახლებულ პუნქტებში შეირჩევა გამორჩეულად მაღალი ობიექტი ან ნაგებობა, რომელზეც შეიძლება დამონტაჟდეს ანძა სასურველი სიმაღლის მისაღწევად. ამავე მიზნით მონტაჟდება ანძები დაუსახლებელ ადგილებში. ყველა ეს ღონისძიება მიმართულია ოპტიმალური დაფარვის ზონის შესაქმნელად და ელექტრომაგნიტური ველის ინტენსივობის დაბალი მაჩვენებლების მისაღწევად.
რაც შეეხება საბაზო სადგურების საცხოვრებელი სახლებიდან გარკვეული მანძილით დაშორებას, სანიტარიული უსაფრთხოებისა და ნორმების დაცვის თვალსაზრისით, საკითხისადმი ამგვარი მიდგომა თანამედროვე მეცნიერებისათვის მიუღებელია. აღსანიშნავია, რომ აშშ-ში, ევროკავშირის ქვეყნებში, დსთ ზონაში რადიოსიხშირის დიაპაზონში მომუშავე ყველა საბაზო სადგურისადმი წაყენებულია ერთადერთი მოთხოვნა " რადიოანტენების მიერ შექმნილი ელექტრომაგნიტური ველის ინტენსივობა არ უნდა აღემატებოდეს ზღვრულად დასაშვებ დონეს. საქართველოში იგი ტოლია 10 მკვტ/სმ2-ისა. სწორედ ზემოაღნიშნული მაჩვენებელი განსაზღვრავს მოსახლეობის სანიტარიულ უსაფრთხოებას და არა საბაზო სადგურის დაშორება საცხოვრებელი სახლებიდან.

" შეზღუდულია თუ არა "მგრძნობიარე ადგილებში" საბაზო სადგურის განთავსება?

(ჩვენთვის ხელმისაწვდომ ლიტერატურაში "მგრძნობიარე ადგილებად" მოიხსენიება საცხოვრებელი სახლები, სკოლები, საბავშვო ბაღები, საავადმყოფოები და სხვ.).

" რადიოსიხშირის დიაპაზონში მომუშავე საბაზო სადგურებისთვის სანიტარიული უსაფრთხოების ნორმები, ანტენის აღმართვის ადგილთან დაკავშირებით, არ ითვალისწინებს შეზღუდვებს, თუკი ელექტრომაგნიტური ველის ინტენსივობა ზღვრულად დასაშვებ დონეს არ აღემატება. გამონათქვამს, რომ საბაზო სადგური შორს უნდა იყოს "მგრძნობიარე ადგილებიდან", არგუმენტირება და ლოგიკურობა აკლია, რადგან საბაზო სადგურის ანტენის მიერ შექმნილი ელექტრომაგნიტური ველის ინტენსივობა გაცილებით სწრაფად მცირდება ანტენიდან ვერტიკალური მიმართულებით (ქვევით ან ზევით) დაცილებისას, ვიდრე ჰორიზონტალურ სიბრტყეში ელექტრომაგნიტური ველის ღერძის გასწვრივ (ნახ. 2 ა და 2 ბ).
აღნიშნული ფაქტი დასტურდება ინსტრუმენტული აზომვების ჩატარებისას. საბაზო სადგურის ანტენების შენობაზე განთავსების შემთხვევაში, შენობაში მყოფ ადამიანებზე (მოსახლეები, მომუშავე პერსონალი, მოსწავლეები, სტუდენტები) ელექტრომაგნიტური ველის ზემოქმედება გაცილებით სუსტია, ვიდრე შენობიდან რამდენიმე ასეული მეტრით დაშორებულ ხალხზე. თუმცა, ორივე შემთხვევაში, ელექტრომაგნიტური ველის ინტენსივობა ზღვრულად დასაშვებ დონეს არ აღემატება.

" როგორ განისაზღვრება საბაზო სადგურის მიერ შექმნილი ელექტრომაგნიტური ველის ინტენსივობის შესაბამისობა მოქმედ ნორმებთან?

" ეს შეიძლება განისაზღვროს გამოთვლით ან გაზომვით, ორივე მეთოდს რადიოსიხშირის გამოსხივების ფიზიკის საფუძვლიანი ცოდნა სჭირდება.
გამოთვლებისთვის საჭიროა საბაზო სადგურის გადამცემებისა და ანტენების ისეთი მაჩვენებლების ცოდნა, როგორიცაა სიხშირეთა დიაპაზონი, გადამცემის სიმძლავრე, ანტენის მიმართველობის დიაგრამა, ანტენის განლაგების სიმაღლე, დახრილობა და სხვ.
გაზომვისათვის საჭიროა ძვირადღირებული თანამედროვე აპარატურა.
აღნიშნული აპარატურა გააჩნია სახელმწიფო სანიტარიულ ინსპექციას. სწორედ სანიტარიული ინსპექციის მიერ ტარდება, ელექტრომაგნიტური ველის წყაროთა კონტროლის მიზნით, ელექტრომაგნიტური ველის ინტენსივობის ინსტრუმენტული აზომვები. გამოთვლისა და გაზომვის ჩატარებისას მხედველობაში უნდა მივიღოთ რადიოსიხშირის დიაპაზონის სხვა წყაროების შესაძლო არსებობა, რომელთა სიგნალის ზედდება გაზრდის ელექტრომაგნიტური ველის საერთო ინტენსივობას.

" რა ნებართვათა საფუძველზე ხდება საბაზო სადგურის მშენებლობა და ფუნქციონირება?

" აღნიშნული ადგილის დაქირავება ან შესყიდვა საერთო წესით ხდება საბაზო სადგურის განთავსების ადგილის შერჩევის შემდეგ. შემდგომ ეტაპზე მზადდება სამშენებლო და სანიტარიულ-ჰიგიენური მაჩვენებლების ანგარიშის პროექტები.
სამშენებლო პროექტის ექსპერტიზის შემდეგ გაიცემა დასკვნა და მშენებლობის ნებართვა შესაბამის უწყებაში.
სანიტარიულ-დაცვითი და განაშენიანების შეზღუდვის ზონების განსაზღვრის პროექტზე დასკვნა გაიცემა საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს სანიტარიულ-ჰიგიენური ნორმებისა და წესების სახელმწიფო ზედამხედველობის ინსპექციაში.
საბაზო სადგურის მშენებლობის დამთავრებისას მოხდება მისი ექსპლუატაციაში გაშვება, რომლის დროსაც სანიტარიული ზედამხედველობის ინსპექცია ატარებს ელექტრომაგნიტური ველის ინსტრუმენტულ გაზომვას. თუ გაზომვით მიღებული შეესაბამება სანიტარიულ-ჰიგიენური ნორმებითა და წესებით გათვალისწინებულ მოთხოვნებს, საბაზო სადგურზე გაიცემა შესაბამისი დოკუმენტი. გაზომვით მიღებული შედეგების სანიტარიულ-ჰიგიენურ ნორმებთან შეუსაბამობის შემთხვევაში ხდება საბაზო სადგურის ანტენების მახასიათებლების შეცვლა ან მისი დემონტაჟი.